Maritte Braspenning schreef (samen met Jolanda aan de Stegge) het boek Presenteren. In dit boek belicht zij, zoals de titel al suggereert, alle aspecten die nodig zijn voor het verzorgen van een goede presentatie. Hiervoor ging Braspenning te rade bij vijftien gerenommeerde presentatoren, die ze uitgebreid ondervroeg over de ‘do’s & dont’s’ van hun vak.
Waar komt het idee voor uw boek vandaan?
Ik verzorg nu zo’n tien jaar trainingen voor tv-presentatoren, ministers, CEO’s en managers, en heel vaak krijg ik de vraag of ik mijn theorie op papier heb staan. Dat heb ik nu maar eens gedaan. Omdat er natuurlijk al heel veel boeken over dit onderwerp bestaan, wilde ik het wel anders aanpakken. Ik realiseerde me tegelijkertijd dat ik tijdens trainingen letterlijk tegen CEO’s en andere managers zeg: kijk goed naar de professionals, bestudeer de manier waarop een Twan Huys, een Eva Jinek. of een Matthijs van Nieuwkerk hun werk doen. Daar is het idee uit ontstaan om het boek te baseren op interviews met vakmensen, die voor maar één ding betaald worden, en dat is goed Presenteren. Je kunt mijn boek vergelijken met voetballes van Messi, of autorijles van Sebastian Vettel. Na afloop speel je niet als Messi, je rijdt niet zo goed als Vettel, maar je hebt wel tips gekregen van de besten in hun vakgebied.
Les krijgen van de allerbesten is natuurlijk aanlokkelijk, maar is het ook per se noodzakelijk?
In de praktijk nemen mensen het geven van een presentatie veelal niet serieus, ze ervaren het als iets dat ze er nu eenmaal bij moeten doen. Maar het is een feit dat we steeds meer waarde hechten aan presentatie, het is dankzij fenomenen als TedX en Youtube veel belangrijker geworden. Je kunt niet meer op stap met de powerpoint-presentatie die je van je collega hebt overgenomen en waar je zelf een paar dingen aan veranderd hebt. Een abstract, procedureel en saai verhaal kan echt niet meer, dan komen bij het publiek onherroepelijk de smartphones tevoorschijn. Anoniem een presentatie afraffelen in een achterafzaaltje is er ook niet meer bij, een hele slechte presentatie staat zo op internet, al geldt dat voor een goede natuurlijk ook.
Wij Nederlanders lijken van nature geen begaafde sprekers. Kunt u dit verklaren?
Wij hebben hier nu eenmaal geen speechcultuur zoals in Groot-Brittannië of de Verenigde Staten. Maar ik heb het gevoel dat dat langzaam aan het veranderen is. Het leukste aan mijn trainingen is dat ik veel mensen ontmoet die uitblinken op een specifiek terrein, maar van zichzelf weten dat ze dit niet goed voor het voetlicht weten te brengen. Ze komen bij mij omdat ze dat heel graag willen leren. Er is namelijk niets moeilijker dan een divers gezelschap één kant op krijgen. Een manager die zijn bedrijf goed wil leiden, zal zijn visie moeten delen.
Wat ziet u zoal fout gaan?
Een boel. Het voornaamste doel van een presentatie is mensen in beweging krijgen. Dat lukt niet met een paar slides waarna aansluitend de conclusies worden opgesomd. Een goede presentatie leidt de toehoorders als vanzelf naar die conclusies. Daarom moet een goede presentatie altijd maatwerk zijn, een standaard verhaal afsteken werkt nooit. In mijn boek haal ik het voorbeeld aan van de recente TedX-presentatie van generaal Peter van Uhm. Hij is geen bijster begenadigd spreker, beheerst het Engels niet vloeiend, had geen gelikt verhaal. Door met een wapen op het podium te gaan staan, combineerde hij een sterk idee met zijn persoonlijke geschiedenis. Dat leverde een zeer inspirerend verhaal op, dat veel indruk heeft gemaakt.
Er is dus hoop voor de mensen die niet gezegend zijn met veel presentatietalent?
Absoluut, presenteren valt zeer zeker te leren, dat wil ik met mijn boek juist laten zien. Het succes van een presentatie valt of staat met de tijd die je neemt dan wel krijgt voor de voorbereiding. Als je ziet hoeveel tijd de professionals daarin steken… Het ziet er op tv vaak zo makkelijk uit, maar dat is het resultaat van goed nadenken en heel hard werken. Mijn boek bevat geen snelle trucjes of handigheidjes, die zijn er ook nauwelijks. De basis voor goed presenteren is oefenen, vlieguren maken, hard werken. Een sterke drive is onontbeerlijk, omdat je zoveel moet oefenen. De meeste managers gaan presentaties uit de weg, dat is een van de redenen dat ze er moeite mee hebben. Feedback is ook heel belangrijk. Eva Jinek zegt het in haar interview heel mooi: kritiek moet je omarmen. Vraag na afloop aan een van de toehoorders hoe het was. Daarnaast is het onder controle houden van de stress ook essentieel. De geïnterviewden vertellen heel openhartig over de spanning die ze ondergaan. Ze zijn open en eerlijk over hun momenten van kwetsbaarheid. Sommige kijkers zullen alle aandacht voor kleding en uiterlijk wellicht buitensporig ijdel vinden. Maar het gaat niet alleen om het publiek: presentatoren putten vertrouwen uit een onberispelijk voorkomen, een goede outfit. Een verzorgd uiterlijk maakt niet alleen deel uit van het totaalplaatje, het geeft ze ook veel houvast.
U hebt vrijwel uitsluitend gesproken met prominente figuren uit de actualiteitenomgeving, zoals het journaal en Nieuwsuur. Wat is daarvan de reden?
Ik heb voor die groep presentatoren gekozen omdat hun werk heel inhoudsgedreven is. En een presentatie draait uiteindelijk om de inhoud. Een manager die weer een kersttoespraak moet houden, heeft er meer baat bij om er eens goed voor te gaan zitten in plaats van er tegen aan te blijven hikken. Is zijn bedrijf betrokken bij een fusie, is er sprake van een ontslagronde? Als dat soort dingen spelen, moet hij de gelegenheid benutten om daar op in te haken. Het publiek zit daar op te wachten. Kennis geeft houvast.
Prem Rakhadishun stelt presenteren gelijk aan het afsteken van een verkooppraatje. Wat vindt u daarvan?
Ach ja, Prem. Altijd goed voor een tegendraads geluid. De vraag is of je iemand gelooft. Toen Patrick Lodiers de Grote Donorshow presenteerde, geloofden wij hem unaniem. Dat kreeg hij voor elkaar omdat hij een heel sterk doel had. Dat is iets anders dan een verkooppraatje houden.
Interessant dat u juist Lodiers noemt. Hij zegt dat presenteren voor hem altijd ook acteren is.
Een onderdeel van presenteren is het uitvergroten van bepaalde zaken. Dat wil niet zeggen dat een presentator die zoiets doet, niet authentiek is. Emoties kunnen iets worden aangezet, misschien, maar ze zijn wel oprecht. Lodiers kruipt als presentator niet in de huid van een ander. De Grote Donorshow werkte omdat hij een verhaal vertelde waar hij achterstond. Dat werkt altijd het beste.